Bugün herhangi bir geliştiricinin üstlenmekten heyecan duyacağı bir görev: Dünyanın ilk modern bilgisayarını tamamen sıfırdan programlamak. Peki ilk modern bilgisayar nasıl programlandı ve kuruldu? Gelin yakından inceleyelim.
1943 yılında, altı kadın, devasa bir hesap makinesi olarak bilinen Elektronik Sayısal Entegratör ve Bilgisayar’ın, diğer adıyla ENIAC’ın programlanması için Amerikan ordusu tarafından görevlendirildi. ENIAC, Dünya Savaşı sırasında balistik füze yörüngeleri hesaplamak için kullanılanılıyordu.
Kadınlar; Betty Holberton, Jean Jennings Bartik, Kay McNulty, Marlyn Wescoff Meltzer, Ruth Lichterman ve Frances Bilas Spence, silahlar için ateşleme tabloları oluşturmak için kullanılacak karmaşık denklemleri çözmesi için tasarlanan ENIAC’ı programlamak için çalıştılar. (Evet, iş unvanları kelimenin tam anlamıyla “bilgisayar” idi.)
Unutmayın, bu, bugün kullandığımız yüzlerce programlama dilinin varlığından çok önceydi ve kesinlikle kodlamak için matematik bilmeye gerek olmayan bir zamandan öncesiydi. Bu kadınlar yüksek eğitimli matematikçiler olmasına rağmen, ENIAC söz konusu olduğunda takip edecek planları yoktu. Onlara büyük makinenin kabloları ve mantıksal diyagramları verildi ve bunu çözmeleri söylendi.
Programcılardan biri olan (2011’de ölen) Bartik, 1973’te Ulusal Amerikan Tarihi Müzesi ile yaptığı röportajda, “İnsanların ENIAC üzerinde çalışmaya gönüllü olmaları için talepte bulunulduğunda, bunun ne olduğunu bilmiyordum” dedi. “Ama kendi yeteneğime yeterince güvenmiştim, eğer bir alanda zemin kata çıkabilseydim çok iyi yapabilirdim.” diyerek bilmeden de olsa ilk modern bilgisayarın programlanmasında yeteneklerine güvendiğini belirtti.
ENIAC nihayet 1946’da halka açıldığında, onu yöneten ve modern programlamayı etkili bir şekilde icat eden kadınlardan söz dahi edilmedi. 1946’da New York Times’ın “inanılmaz makine”yi duyuran makalesi,nde yalnızca erkek mucitler John Mauchly ve J. Presper Eckert’e atıfta bulunuldu.
Ada Lovelace ve Grace Hopper gibi figürler yaygın olarak bilgisayar biliminin öncüleri olarak tanınırken, ENIAC Altı (ENIAC’I programlayan kadınlar olarak biliniyor) neredeyse tarihten silindi.
Bilgisayarı sıfır bilgiyle programlama
Bugün çoğumuzun kullandığı ultra hızlı bilgisayarlar ve jilet gibi ince cep telefonları ile ENIAC’IN büyüklüğünü anlamak zor. Philadelphia’daki Pennsylvania Üniversitesi Moore Elektrik Mühendisliği Okulu’nda bulunan ENIAC, 8 metre boyunda ve 80 metre uzunluğundaydı ve 30 ton ağırlığındaydı.
ENIAC, her biri 18.000 vakum tüpü ile U şeklinde dizilmiş, her biri ticari bir buzdolabının büyüklüğünde olan 40 panel içeriyordu. 1973 röportajında Bartik, “Makineyi çalıştırmamız ve makine için sorun yaratmamamız gerektiğini biliyorduk, ancak hiç kimsenin tekniği ya da herhangi bir şeyi bildiği yoktu” dedi.
Özünde, ENIAC, bir makineden diğerine bilgi akışı için bir araya getirilmiş çok gelişmiş bir hesap makinesi serisiydi.
ENIAC Programcıları Projesi’nin tarihçisi, yazarı ve kurucusu Kathy Kleiman, 2018 TEDx Konuşmasında, kadınların görevlerinin sadece ENIAC’ın üstesinden gelebileceği adımlara yönelmek değil, aynı zamanda makineyi tam anlamıyla kablolama yaparak çalıştırmak olduğunu söyledi. Kleiman konuşmasının devamında “Her bir veri parçasını izlemeleri, çarpan veya ‘kare kök oluşturucu’ gibi bir panele bağlamaları ve ardından sonucu fiziksel olarak kabloyla depolama için başka bir panele taşımaları gerekiyordu” dedi.
Kadınlar, “pedal çevirme sayfaları” olarak adlandırdıkları tellerin adımlarını ve şemalarını manuel olarak takip ettiler. Bartik’in bil bilgisayar belgesinde tanımladığı gibi: “ENIAC, programlamanın oğluydu” demesi ilk modern bilgisayar için ne kadar doğru bir tabir olduğunu belki de şu an anlamak zor.
El ile yapılan iş ENIAC ile yapılan işin yanında hiçbir şeydi. Tek bir diferansiyel hesap denkleminin mekanik bir masaüstü hesap makinesi kullanılarak tamamlanması 40 saat sürebilirken, ENIAC bunu dakikalar içinde tamamlayabilirdi.
Kleinman TEDx konuşmasında, ENIAC için “akıllı telefonlarınızdaki ve dizüstü bilgisayarlarımızdaki her şeyin büyük büyükbabası” olduğunu söyledi. Kleinman, ENIAC’ın öncüsüydü ve sonuçta ticari olarak üretilen ilk bilgisayar olan UNIVAC’ın geliştirilmesine yol açtı.
ENIAC’ın tanıtılmasından 75 yıldan uzun bir süre sonra tarihçiler, ENIAC Altı’nın ENIAC ve ötesindeki çalışmalarıyla bilgisayar bilimi için yaptıkları her şey için onurlandırılmaları konusunda hemfikirler. İşte ENIAC sonrası başarılarından bazıları:
Jean Bartik, İkili Otomatik Bilgisayarı (BINAC) programlayan ekiplere katıldı ve ardından UNIVAC için mantıksal tasarımdan sorumluydu.
COBOL ve FORTRAN programlama dillerini oluşturan komiteyi Betty Holberton yönetti.
Kay McNulty, hidrojen bombası olasılığını test eden erken araştırmalarda yer aldı.
Ruth Teitelbaum, Maryland’deki Aberdeen Proving Ground’a taşındığında ENIAC’DE programlama dersleri verdi.
1997’de ENIAC Altı, Teknolojide Kadınlar Uluslararası Onur Listesi’ne alındı.
